Shaka Zulu

Kutonga | 1816 – 1828 |
---|---|
Akazvarwa | c. Chikunguru 1787Mthethwa Paramountcy (today near Melmoth, KwaZulu-Natal, Chamhembe cheAfrika) |
Akafa | 22 Gunyana 1828 (makore 41)[2]KwaDukuza, Umambo hweZulu |
Baba | Senzangakhona kaJama |
Amai | Nandi |
Chikonzero cherufu | assassination Fratricide |
Akavigwa | KwaDukuza, Chamhembe cheAfrika29°20′24″S 31°17′40″E |
Shaka kaSenzangakhona (c. Chikunguru 1787 – 22 Gunyana 1828), aizivikanwa sa Shaka Zulu kana Sigidi kaSenzangakhona aive Mambo weUmambo hweZulu kubva muna 1816 kusvika 1828. Aive mumwe wemadzishe ane simba muhumambo hweZulu, ane basa rekurongazve mauto eZulu kuva simba rinotyisa kuburikidza nhevedzano yekuchinja kwakakura uye kune simba.[3]
Mambo Shaka vakazvarwa mumwedzi wemwedzi weNtulikazi (Chikunguru) mugore ra1787 padyo neMelmoth yanhasi, Dunhu reKwaZulu-Natal, mwanakomana wamambo wechiZulu Senzangakhona. Akasiyiwa semwanakomana wapamutemo, Shaka akapedza hudiki hwake munzvimbo dzaamai vake, uko kwaakatangwa kuita ibutho lempi (yekurwa chikwata), achishanda semurwi pasi paDingiswayo.[4][3]
Shaka akaenderera mberi nekunatsiridza ibutho mauto ehurongwa uye, nerutsigiro rweUmambo hweMthethwa mumakore akati kuti akatevera, akaita hukama nevavakidzani vake vadiki kurwisa kutyisidzira kuri kubva kuNdwandwe kubva kuchamhembe. Maitiro ekutanga echiZulu ainyanya kuzvidzivirira, sezvo Shaka aifarira kushandisa kumanikidza, pamwe nekuurayiwa kwechinguva. Shanduko dzake dzenzanga yemuno dzakavakirwa pazvivakwa zviripo. Kunyangwe aifarira zvemagariro uye anoparadzira nzira dzezvematongerwo enyika, akapindawo muhondo dzinoverengeka.[5][3]
Kutonga kwaShaka kwakabatana nekutanga kweMfecane / Difaqane ("Kumukira" kana "Kupwanya"), nguva yehondo inoparadza uye nyonganiso kumaodzanyemba kweAfrica pakati pa1815 na1840 iyo yakagarisa vanhu munzvimbo iyi. Basa rake muMfecane / Difaqane rine kukakavara kukuru. Akazopondwa nemadzikoma ake vana Dingane naMhlangana.[3]