Mitauro ye Chibantu

Kubva Wikipedia
(runangakatsva kubva kuBantu)

Mitauro ye Chibantu kana mitauro ye Chivantu imhuri huru ye mitauro inotaurwa neVabantu veVupakati, Chamhembe, Mabvazuva uye Chamembemabvazuva eAfurika. Vanosika bazu rihuru reMitauro yeUbantu yekuChamhembe.

Huwandu hwe mitauro ye Chibantu inogona kusvika kumazana, zvihienderana nechirevo chemutauro n emutauronyina, uye unohestimetswa kuva pakati pe 440 kana kuva 680 ye mitauro yakazvimirira.[1]

Izwi rokuti Bantu rinoshandiswa kutsanagudza mitauro inotaurwa navatema vari kuChamhembe kweAfrica inoda kunotodzana pamazwi anotaurwa. Izwi iri rinotodza pakuti vanhu vari kuChemhembe kweAfrica vane mitauro yakafana uye vose pavanotaura shoko rokuti munhu vanosahndisa shoko rakada kufanana.

Sokuti:

Hupango[chinjirudza | chinjirudza mabviro]

Hupango hwe Computational phylogenetic[chinjirudza | chinjirudza mabviro]

Simplified phylogeny of northwestern branches of Bantu by Grollemund (2012):

Bantu
Northwest
Northwest 1
Northwest 1a
A40-50-60-70: Basaa languages, Bafia languages, Mbam languages, Beti language
A10-20-30: Sawabantu languages, Manenguba languages
Northwest 1b
A80-90: Makaa–Njem languages
B20: Kele languages
Northwest 2
B10: Myene language
B30: Tsogo languages
Central
Central 1
Central 1a
C10-20-30: Ngondi–Ngiri languages, Mboshi languages, Bangi–Ntomba languages
C40-D20-D32: Bati–Angba languages, Lega–Binja languages, Bira language
Central 1b
B80-C60-70-80: Boma–Dzing languages, Soko languages, Tetela languages, Bushoong languages
B40-H10-30-B50-60-70: Sira languages, Kongo languages, Yaka languages, Nzebi languages, Mbete languages, Teke languages
L10-H40: Pende languages, Hungana language
Central 2
C50-D10: Soko languages, Lengola language
D10-20-30-40-JD50: Mbole–Enya languages, Komo–Bira languages, Shi–Havu languages

Other computational phylogenetic analyses of Bantu include Currie et al. (2013), Grollemund et al. (2015), Rexova et al. 2006, Holden et al., 2016, and Whiteley et al. 2018.

Nenyika[chinjirudza | chinjirudza mabviro]

Rurimi Runjee (kana Mutauro Unjee)
  • Chiswahiri (350,000; mamiriyoni magumi se mutauro wechiiri)

Afurika Chamhembe

Zvichienderana ne Sensasi ye Dhidhizha reAfurika Chamhembe re 2011[saitesheni izere inodingwa]

Hwerengo ye Vanguni: 22,406,O49 (61.98%) Hwerengo ye Vasutu-Tswana: 13,744,775 (38.02%) HWERENGO YEVATAURI YEMITAURO YECHIGU YECHIHOFISI: 36,150,824 (69.83%)

Angola

Eswatini (yainzi Swazilendi)

Gabhoni

Ghini Yomutsazanisi

Kameruni

Kenya

Chiswahiri uye Chingezi ndiyo mitauro ye udhidhizha

Malawi

Mazambuko

Chiswahiri ndiwo mutauro weudhidhizha
  • Makhuwa (4 million; 7.4 million all Makua)
  • Tsonga (Xitsonga) (3.1 million)
  • Shona (Ndau) (1.6 million)
  • Lomwe (1.5 million)
  • Sena (1.3 million)
  • Tswa (1.2 million)
  • Chuwabu (1.0 million)
  • Chopi (800,000)
  • Ronga (700,000)
  • Chewa (Nyanja) (Chichewa) (600,000)
  • Yao (Chiyao) (500,000)
  • Nyungwe (Cinyungwe/Nhungue)(400,000)
  • Tonga (400,000)
  • Makonde (400,000)

Namibhiya

  • Ovambo (Ambo, Oshiwambo) (1,500,000)
  • Herero (200,000)

Naijeriya

  • Jarawa (250,000)
  • Mbula-Bwazza (100,000)
  • Kulung (40,000)
  • Bile (38,000)
  • Lame (10,000)
  • Mama (2,000-3,000)
  • Shiki (1,200)
  • Gwa
  • Labir
  • Dulbu

Rudhende rwe Vukongo (Kongo-Bhurazivhiri)

  • Kituba (1.2+ million) [kreoli ye Chibantu]
  • Kongo (Kikongo) (1.0 million)
  • Teke languages (500,000)
  • Yombe (350,000)
  • Suundi (120,000)
  • Mbosi (110,000)
  • Lingala (100,000; ? L2 speakers)
Rwanda
Chiswahiri, Chinyarwanda, Chingezi uye Chifurenji ndiyo mitauro weudhidhizha

Rudhende rwe Afurika Yepakati

Somariya

  • Swahili (Mwini dialect)
  • Chimwini
  • Mushungulu

Tanzania

Chiswahiri ndiwo mutauro weudhidhizha
  • Sukuma (5.5 million)
  • Gogo (1.5 million)
  • Haya (Kihaya) (1.3 million)
  • Chaga (Kichaga) (1.2+ million : 600,000 Mochi, 300,000+ Machame, 300,000+ Vunjo)
  • Nyamwezi (1.0 million)
  • Makonde (1.0 million)
  • Ha (1.0 million)
  • Nyakyusa (800,000)
  • Hehe (800,000)
  • Luguru (700,000)
  • Bena (600,000)
  • Shambala (650,000)
  • Nyaturu (600,000)

Utemabanze weRudhende rweVukongo

Chiswahiri ndiwo mutauro weudhidhizha

Vuganda (Yuganda)

Chiswahiri ndiwo mutauro weudhidhizha
  • Luganda (9,295,300)
  • Runyankore (4,436,000)
  • Lusoga (3,904,600)
  • Rukiga (3,129,000)
  • Masaba (Lumasaba) (2.7 million)
  • Runyoro (1,273,000)
  • Konjo (1,118,000)
  • Rutooro (1,111,000)
  • Lugwere (816,000)
  • Kinyarwanda (750,000)
  • Samia (684,000)
  • Ruuli (250,000)
  • Talinga Bwisi (133,000)
  • Gungu (110,000)
  • Amba (56,000)
  • Singa

Vurundi (Burundi)

Chiswahiri ndiwo mutauro weudhidhizha

Vusutu

Vutswana

Zambia

  • Aushi (Unknown)
  • Bemba (3.3 million)
  • Tonga (1.0 million)
  • Chewa (Nyanja) (Chichewa) (800,000)
  • Kaonde (240,000)
  • Lozi (Silozi) (600,000)
  • Lala-Bisa (600,000)
  • Nsenga (550,000)
  • Tumbuka (Chitumbuka) (500,000)
  • Lunda (450,000)
  • Nyiha (400,000+)
  • Mambwe-Lungu (400,000)

Zimbabwe

Zimbabwe ine mitauro 16 ye udhidhizha


Mashoko e Chibantu akaita mbiri nekuda kwe tsika dzekumadokero[chinjirudza | chinjirudza mabviro]

  • Boma
  • Bomba
  • Bongos
  • Bwana
  • Candombe
  • Chimpanzee
  • Gumbo
  • Hakuna matata
  • Impala
  • Indaba
  • Jenga

Mabviro eruzivo[chinjirudza | chinjirudza mabviro]

  1. "Guthrie (1967-71) names some 440 Bantu 'varieties', Grimes (2000) has 501 (minus a few 'extinct' or 'almost extinct'), Bastin et al. (1999) have 542, Maho (this volume) has some 660, and Mann et al. (1987) have c. 680." Derek Nurse, 2006, "Bantu Languages", in the Encyclopedia of Language and Linguistics, p. 2. :Ethnologue report for Southern Bantoid" Archived 2012-10-16 at the Wayback Machine lists a total of 535 languages. The count includes 13 Mbam languages, which are not always included under "Narrow Bantu".